Chełmno to malowniczo położone na dziewięciu wzgórzach Wysoczyzny Chełmińskiej, nad Wisłą, miasto hanzeatyckie i dawna stolica historycznej ziemi chełmińskiej.
Po raz pierwszy wzmiankowane w dokumentach już w 1065 roku.
Z jego początkami związane są miejscowości położone na południe od obecnego miasta tj. wczesnośredniowieczna osada rzemieślniczo – handlowa na górze św. Wawrzyńca w Kałdusie (4 km) oraz miejscowość Starogród (7 km), siedziba I-szej komturii krzyżackiej zw. chełmińską.
W bogatej historii miasta znajduje się wiele ciekawych i ważnych wydarzeń.
Chełmno to miasto, które odegrało ważną rolę w historii Polski i Zakonu Krzyżackiego, planującego tu stolicę swojego państwa.
Przywilej lokacyjny tzw. Prawo Chełmińskie, nadane przez Zakon Krzyżacki 28 grudnia 1233 r., stało się aż do XVIII w. wzorcem do lokowania 225 miast (m.in. Warszawy, Gdańska, Torunia czy Wadowic) oraz 1364 wsi i wielu osad. Dokument ten zawierał elementy prawa magdeburskiego, flamandzkiego i węgierskiego.
Z okresu świetności miasta (XIII i XIV wiek) pochodzą jego dobrze zachowane, od średniowiecza do dziś, interesujące zabytki. Do najważniejszych należą: w pełni zachowany szachownicowy układ ulic i średniowieczne mury obronne o długości 2 270 m, będące jednym z najwspanialszych przykładów architektury obronnej w Europie; gotycko-renesansowy ratusz –„perła architektury renesansowej na Pomorzu wraz ze średniowieczną miarą długości tzw. “prętem chełmińskim” liczącym 4,35 m; zespół klasztorny oraz sześć gotyckich kościołów z XIII i XIV wieku.
Symbolem miasta jest dominująca ponad doliną Wisły przepiękna panorama miasta, którą tworzą wysoko wznoszące się wieże chełmińskich kościołów, a dzięki położeniu miasta na dziewięciu wzgórzach można podziwiać ją ze wszystkich stron świata.
Wartość przepięknej, zabytkowej starówki Chełmna zaakcentował jej wpis w 2005 roku na Listę Pomników Historii Prezydenta RP.
W 2015 r. Chełmno zostało uznane przez Magazyn National Geographic Traveller Polska za jeden z 7 nowych Cudów Polski.
Od 1473 r. funkcjonowało tu „studium particulare” (prawdopodobnie uczęszczał do niego Mikołaj Kopernik), przekształcone w Akademię Chełmińską – filię Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, która działała do 1819 roku.
Godnym wspomnienia jest fakt, że światowej sławy polski chirurg dr Ludwik Rydygier przeprowadził w Chełmnie w 1880 roku pierwszą na świecie operację żołądka.
Za sprawą relikwii św. Walentego,przechowywanej od stuleci w kościele farnym pw. WNMP, oraz corocznie obchodzonych 14 lutego „Walentynek Chełmińskich”, Chełmno znane jest również jako „Miasto Zakochanych®” i „Miasto Miłości®”.
Tekst:
E.Pawelec, Urząd Miasta Chełmna
